تصمیم‌گیری چیست؟
- تعریف تصمیم‌گیری
- اهمیت تصمیم‌گیری
- مراحل تصمیم‌گیری
- روش‌های تصمیم‌گیری
- انواع تصمیم‌گیری
همه ما در طول روز تصمیمات مختلفی می‌گیریم؛ از تصمیمات ساده مثل انتخاب لباس برای سرکار تا تصمیمات مهم‌تر مانند انتخاب محل زندگی. اکثر مواقع حتی یک تصمیم به ظاهر ساده می‌تواند دشوار باشد. تصمیمات، مشخص‌کننده جایگاه ما در آینده هستند؛ انتخاب یک گزینه اشتباه ممکن است آینده ما را به خطر بیاندازد. به همین دلیل است که تصمیم‌گیری اهمیت زیادی دارد.
تعریف
به بیان ساده تصمیم‌گیری (Decision-making) یعنی انتخاب یک راه از میان راه‌های مختلف و در حقیقت یعنی انتخاب بهترین راه حل برای رسیدن به اهداف. و به این معنی است که به جز راه حل اصلی، گزینه‌های جایگزینی هم وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند. در تصمیم‌گیری ما می‌خواهیم تا حد امکان بسیاری از این گزینه‌ها را شناسایی کنیم و در آخر گزینه‌ای را انتخاب کنیم که بیشترین احتمال موفقیت و اثربخشی را داشته باشد و با اهداف، خواسته‌ها و ارزش‌های ما مطابقت داشته باشد.
اهمیت تصمیم‌گیری
یکی از مهم‌ترین عناصر زندگی شخصی و حرفه‌ای است بنابراین از اهمیت بالایی برخوردار است.
درمورد اهمیت آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شکل‌دهنده آینده : تصمیماتی که شما درحال حاضر می‌گیرید آینده شما را شکل می‌دهد
- ایجاد تغییر: تصمیمات می‌توانند باعث ایجاد تغییرات تدریجی یا ناگهانی در زندگی بشوند
- سازماندهی کارها: تصمیم‌گیری درست در مورد اهداف و اولویت‌ها باعث برنامه‌ریزی مناسب و نظم در زندگی می‌شود
- افزایش اعتماد به نفس: تصمیم‌گیری مستلزم تحلیل و انتخاب است و هنگامی که شما تصمیمات درستی می‌گیرید، اعتماد به نفستان افزایش پیدا می‌کند و این شما را تشویق به تصمیم‌گیری‌های بزرگ‌تر و ریسک‌پذیری می‌کند
مراحل تصمیم‌گیری
مدل‌های مختلفی برای ابن فرایند ارائه شده است که اصل و اساس بیشتر آن‌ها یکی است. ۷ مرحله تصمیم‌گیری عبارت اند از:
-
شناسایی مسئله
شما باید شناخت دقیق و درک صحیحی از مسئله‌ای که قرار است در مورد آن تصمیم می‌گیرید پیدا کنید. شناسایی مسئله می‌تواند شامل توصیف دقیق و با جزئیات مسئله، تحلیل علت‌ها و عوامل ایجاد مسئله، محدوده تاثیر مسئله و اهمیت و اثرات آن باشد. به طور کلی می‌توان گفت این مرحله از تصمیم‌گیری از اهمیت بالایی برخوردار است.
-
جمع آوری اطلاعات
در این مرحله باید به جمع آوری اطلاعات مورد نیاز بپردازید. شناخت منابع اطلاعاتی معتبر و نحوه دسترسی به آن‌ها بسیار مهم است. اطلاعات غلط و نامعتبر می‌تواند تاثیر منفی روی تصمیمات ما بگذارد. بسته به مسئله موردنظر، اطلاعات می‌توانند از راه‌های مختلفی مانند آزمایش و مشاهده مستقیم، گزارش‌ها و مقالات، داده‌های آماری و نظرات و تجربیات افراد متخصص گردآوری شوند.
-
ارائه راه حل‌های ممکن
پس از جمع آوری اطلاعات، باید بتوانید با توجه به آن‌ها راه حل‌های مناسب پیشنهاد دهید. برای هر مسئله‌ای راه حل‌های متفاوتی وجود دارد و نباید خودتان را به یک گزینه محدود کنید. اگر تمام راه حل‌های ممکن را درنظر داشته باشید با دید بازتری می‌توانید تصمیم بگیرید.
-
تحلیل و ارزیابی راه حل‌های ارائه شده
زمانی که تمام راه حل‌های ممکن را مشخص کردید، باید آن‌ها را ارزیابی کنید. نقاط ضعف و قوت هر کدام و تهدیدها و فرصت‌هایی که هر راه حل به وجود می‌آورد را بررسی کنید.
-
انتخاب بهترین گزینه
طبق نتایج به دست آمده از تحلیل و ارزیابی تمام راه حل‌ها، حالا می‌توانید بهترین راه حل را انتخاب کنید. حتی ممکن است بهترین تصمیم ترکیبی از چند راه حل مناسب باشد.
-
اجرای تصمیم
بعد از این که بهترین راه حل انتخاب شد و تصمیم نهایی گرفته شد، تنها کاری که لازم است اجرای تصمیم است. در این مرحله باید برنامه‌ها و اقدامات لازم برای اجرای تصمیم مشخص شوند.
-
ارزیابی نتایج و توجه به بازخوردها
پس از گذشت مدت زمانی از اجرای تصمیم، باید عملکرد این تصمیم را بررسی کنیم. آیا نتایج به دست آمده در راستای اهداف و خواسته‌های ما بوده است؟ میزان موفقیت این تصمیم چقدر بوده است؟ چه عواملی باعث شکست و ناکارآمدی این تصمیم بوده‌اند؟ چه فرصت‌ها و محدودیت‌هایی ممکن است در آینده به وجود بیایند؟
روش‌های تصمیم‌گیری
-
عقلانی (Rational decision-making)
در شیوه عقلانی، تلاش می‌شود تا با استفاده از تفکر منطقی و تحلیل دقیق، بهترین تصمیم ممکن گرفته شود. در این شیوه، اطلاعات مربوطه جمع‌آوری می‌شود، موقعیت با دقت تجزیه و تحلیل می‌شود و گزینه‌ها بر اساس معیارهای مشخصی ارزیابی می‌شوند. پس از ارزیابی گزینه‌ها، تصمیم نهایی با توجه به اطلاعات در دسترس و تحلیل منطقی گرفته می‌شود. این روش عقلانی بیشتر در مواردی که اطلاعات کافی و مشخصی در دسترس است و زمان موردنیاز برای پرداختن به مسئله موردنظر وجود دارد استفاده می‌شود.
-
رفتاری (Behavioral decision-making)
این روش،تصمیم‌ها بر اساس الگوها، عادت‌ها و تجربه‌های قبلی صورت می‌گیرد. در این شیوه، به جای تحلیل دقیق و استدلال منطقی، عملکرد گذشته و تجربه شخص در موقعیت مشابه مورد توجه قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، فرد ممکن است برای خرید یک محصول، از همان برند قبلی که می‌شناخت استفاده کند بدون این‌که گزینه‌های دیگر را مورد بررسی قرار دهد.
تصمیم‌گیری رفتاری به دلیل سرعت و کارایی آن معمولاً در مواقعی که زمان و انرژی کمی برای تصمیم‌گیری وجود دارد، استفاده می‌شود.
-
شهودی (Intuitive decision-making)
در این روش، تصمیم بر اساس پیش‌زمینه ذهنی و احساسات گرفته می‌شود، بدون این که تحلیل دقیق یا استدلال منطقی در آن نقشی داشته باشد. و نیز، فرد به حدس و گمان‌های خود و قضاوت‌های شخصی اکتفا می‌کند.
همچنین می‌تواند در مواقعی که اطلاعات کافی در دسترس نیست یا زمان محدودی برای تصمیم گرفتن وجود دارد، مفید باشد.
انواع تصمیم‌گیری
-
فردی
یک فرد به تنهایی و بدون تاثیر از نظرات دیگران تصمیم‌های خود را می‌گیرد. و نیز در مواردی که تصمیم‌ها به شخصیت و ذات فرد بستگی دارد، مفید باشد.
این نوع مزایا و معایبی دارد. از یک سو، سریع و آسان است و فرد می‌تواند به‌طور مستقل تصمیم بگیرد. از سوی دیگر، ممکن است تحلیل ناقصی از موقعیت انجام شود و اتخاذ تصمیم‌های نادرست را به دنبال داشته باشد.
-
گروهی
یک گروه از افراد با همکاری و تعامل با یکدیگر تصمیم‌گیری می‌کنند. و این نوع معمولاً در مواردی که نیاز به وجود دیدگاه‌های مختلف، بهره‌گیری از تخصص‌های متفاوت و ایجاد تعهد گروهی است، استفاده می‌شود.
این مورد مزایا و معایبی دارد. از طرفی، می‌تواند برای بهبود کیفیت تصمیمات، افزایش تنوع ایده‌ها و افزایش پذیرش تصمیمات توسط اعضا مفید باشد. از طرف دیگر، ممکن است زمان‌بر و پیچیده، نیازمند هماهنگی و مدیریت خوب باشد و ممکن است به تأخیر در اتخاذ تصمیمات منجر شود.
